ماهنامه همشهری 24: سینمای دهه 60 را نمی توان از سینمای قبل از آن جدا کرد یا اثری را که بر سینمای بعد از خودش گذاشته نادیده گرفت. مثل هر پدیده ای که به هر حال نشان از گذشته در خود دارد و به طور قطع بر آینده نیز تاثیر خواهد گذاشت. سینما و هر هنر دیگری ضمن آن که مشخصات زمانی خود را دارد، بیگانه از آنچه در زمان می گذرد نیست. با این توضیح سینمای دهه 60 ضمن این که صفات و مشخصات خود را دارد، باید پذیرفت حداقل نشانه های سینمای قبل از خود یا به روایتی سینمای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی را داراست.

علیرضا داودنژاد،1361

فیلمنامه برپایه انتقاد از مصرف گرایی در نظام گذشته و معرفی سازمان ها و نهادهای تبلیغات تجارتی در اهدای جایزه به مصرف کنندگان اصل اول تجارت شد و هست! این فیلم با این که یکی از اولین کارهای داودنژاد بود، نشان داد که داودنژاد از استعداد و کارگردانی داودنژاد بود، نشان داد که داودنژاد از استعداد و کارگردانی قابل تحسین برخوردار است و بعدها نیز به اثبات رسید. ولی نمایش فیلم به دلیل آن که ستاره زن در آن بی حجاب ظاهر می شد، بعد از تغییراتی امکان نمایش و اکران خوب پیدا نکرد و موفقیت فروش در گیشه سینماها به دست نیاورد. توضیح این جا که «جایزه» قبل از قانونی شدن حجاب اسلامی برای بانوان فیلمبرداری شده بود و نمایش آن بعد از قانون مذکور اتفاق افتاد.

 

ناخدا خورشید

ناصر تقوایی، 1365

ناصر تقوایی در این فیلم تضاد بین حاکمیت و سوداگران جنوب ایران در سواحل خلیج فارس را در فیلمنامه ای اقتباسی به نحوی تحسین برانگیز بومی شده نشان می دهد. سی سال از ساختن «ناخدا خورشید» می گذرد و هنوز این فیلم بر پیشانی سینمای ایران چون گوهری ارزشمند می درخشد، با این که «ناخدا خورشید» در ایران مورد استقبال تماشاچیان قرار نگرفت، برنده جایزه بهترین فیلم در جشنواره لوکارنو در همان سال شد و هنگام نمایش در سالن های نمایش فیلم این جشنواره مورد تشویق بی نظیر قرار گرفت.

اجاره نشین ها

داریوش مهرجویی، 1365

داریوش مهرجویی به زبان طنز چهره سوداگران مسکن را به نمایش می گذارد و قابلیت خود را در بیان موقعیتی خاص در رابطه ساکنان یک ساختمان در حال فروپاشی در فیلم «اجاره نشین ها» نشان می دهد. گفته می شود هیچ فیلمی چون «اجاره نشین ها» بعد از انقلاب مورد استقبال قرار نگرفته، و جوایز متعدد از فستیوال های مختلف سینمایی در داخل و خارج از کشور دریافت کرده است. «اجاره نشین ها» سینمای کمدی در موقعیت بود، نه لفاظی در کلام با شوخی.

در مسیر تندباد

مسعود جعفری جوزانی، 1367

مسعود جعفری جوزانی حکایت تجاوز نیروهای نظامی متفقین در سال های 1940 میلادی به مرزهای ایران و مخصوصا استان فارس را بازگو می کند. این فیلم از لحاظ تدارک سینمایی یکی از برجسته ترین فیلم های ساخته شده در ایران بعد از انقلاب است. نیروهای کارآمد فیلم برای نمایش صحنه های جنگ در حوالی شیراز و برخورد نیروهای انگلیسی با مردم شهر شیراز زحمات زیادی متحمل شده اند. جعفری جوزانی مهارت و استادی خود را در کارگردانی صحنه های به یادماندنی در فیلم «در مسیر تندباد» و روایت دوره ای از تاریخ معاصر ایران به خوبی نشان داده است. فیلمبرداری در لوکیشن های متعدد یکی از ویژگی های این فیلم است. دشت های حوالی سمیرم، کوچیدن نفرات و ایلات مستقر در منطقه همراه با جریان فیلم، فیلمبرداری در حوالی رودخانه و بهشت گم شده در مجاورت دشت های فارس، شهر شیراز و اطراف ارگ کریم خانی و همچنین تهران از ویژگی های فیلم «در مسیر تندباد» است.

کیمیا

احمدرضا درویش، 1371

«کیمیا» حکایت تجاوز نیروهای عراقی به آبادان و خرمشهر در پاییز 1360 است. بازسازی حمله هواپیماهای جنگی عراق به مرکز شهر آبادان خاطره ای دردناک از یک تجاوز وحشیانه به مردم بی گناه شهر، نه به تجهیزات نظامی و نه پالایشگاه نفت بود. بازسازی آن به کمک مردم آبادان امکان پذیر شد. این بخش از فیلم که حدود سی دقیقه است، در جشنواره تورنتو مورد تشویق و تحسن فراوان قرار گرفت و در بخش آرشیو جشنواره تورنتو نگهداری شد. فیلمبرداری در قسمت های مختلف شهر و داخل صحن امام رضا (ع) از بخش های ماندگار این فیلم است. از ویژگی های دیگر «کیمیا» روایت لطیف و انسانی در ارتباط با عناصر فیلمنامه است که نه فقط جبهه جنگ، که نتایج بعد از جنگ هم قابل دانستن و دیدن است و این که رهاورد جنگ فقط خشونت نیست، عشق هم هست.

هامون

داریوش مهرجویی، 1368