مجله منزل – گلنار صفدریان:  داشتن تمدن بزرگ تنها به یک نام و لقب خلاصه نمی‌شود، بلکه نشانی از پیشینه باعظمت، تاریخی ماندگار و هنری غنی دارد که در جای‌جای آن سرزمین قابل‌لمس خواهد بود. تمدن ایرانی هم که از این قاعده مستثنی نیست و با هر دوره تاریخی خود حرفی برای گفتن دارد. پیش از این معماری داخلی هخامنشیان را بررسی کرده ایم؛ بنابراین این شماره مربوط به دوره اشکانیان خواهد بود. اگر واقعاً به دنبال حفظ تاریخ خود هستیم، یافتن و درک نشانه‌ها و نمادها در هر زمینه و موضوعی می‌تواند یاری‌رسان ما باشد.

 

نقش و نگار در دوره اشکانیان

انتخاب نقش و طرح در پارچه‌بافی اشکانیان را می‌توان با سه منشأ اصلی گفت: دسته اول که همانند نقوش هخامنشیان و ساسانیان ریشه در فرهنگ ایران باستان دارند و نقش‌مایه‌های نیمه‌طبیعی و تجریدی را شامل می‌شوند، دسته دوم که طرح‌های هندسی و نقوش گیاهی هستند و در دسته سوم، نقوش حیوانی به‌عنوان نماد قرار می‌گیرند.

 

به‌عنوان‌مثال اشکانیان در برخی از پارچه‌های خود از نقش درخت مو استفاده می‌کردند که داراي شاخه‌های پیچ‌درپیچ بود و قسمت‌های ﺑﺎز با ﺑﺮگ و ﺧﻮﺷﻪ اﻧﮕﻮر پر و تکمیل می‌گردید. از نمادهای حیوانی هم طرح‌های یک مرغ خیالی و قوچ مورداستفاده بوده است.  

 

به جرأت می‌توان گفت که در این دوره، پارچه‌ها به زیبایی و با ظرافت خاصی طراحی و بافته می‌شدند؛ به‌این‌ترتیب که برای نقش زمینه پارچه می‌توان دو نوع طراحی را مشاهده کرد: در طرح اول برای زمينه پارچه‌ها از دایره‌های متداخلي استفاده می‌شد که تشکیل‌دهنده لوزي و گل چهارپر بودند و برای حاشيه، نوارهاي مارپيچ کار می‌شده است، اما در طرح دوم، این نقش شامل کادرهای مربع شکلی است که درون آنها، یکی در میان با نقش چلیپا ( صلیب شکسته) و چهارخانه‌های کوچک به طرح شطرنجی در رنگ‌های گوناگون پر می‌شده و در آخر این متن را حاشیه‌ای با نقش معروف و یونانی؛ یعنی خطوط دندانه‌دار  دربرمی‌گرفته است.

 
در یک نتیجه‌گیری کلی هم می‌توانیم بگوییم فرم چلیپا در ایران برای اولین بار در زمان اشکانیان طراحی و اجرا شده است.

 

در یک نگاه کلی به هنر پارچه‌بافی اشکانیان می‌توان گفت که اکثر پارچه‌ها از جنس ابریشم بوده و به روش پارچه‌بافی چینی بافته  می‌شده‌اند.

در دکوراسیون خانه‌ها و حتی تزئین ایوان‌ها، پارچه‌های زری یراق ‌دار پوشیده از پولک‌های نقره و نقش‌های زرین و تزئین ‌شده به فضا روح می‌بخشیدند و احتمال می‌رود هنر ملیله‌دوزی و قلاب‌دوزی هم در برخی از پارچه‌ها به کار می‌رفته است.

 

به‌طورکلی پالت‌های رنگی به‌کاررفته در آن زمان را می‌توان در دو ترکیب رنگی مشاهده کرد:

•     ترکیب رنگی زرد مایل به نارنجی، سفید، قهوه‌ای و ارغوانی
•      ترکیب رنگی آبی روشن و سفید

 

 

 
باید این نکته را بدانیم که تقلید جزءبه‌جزء از معماری دوره‌های گذشته اگر بدون نگاه پیشروانه و ایده باشد، ارمغانی جز تکرار نخواهد داشت، بنابراین می‌توانیم با استفاده از همین نقش‌ها، طرح‌ها و ترکیب رنگ‌آمیزی، این سبک‌ها را زنده نگه داریم. در مطلب بعدی از سلسله مطالب سبک‌های ایرانی، به معماری داخلی و دکوراسیون دوره ساسانیان خواهم پرداخت.

 

---

 

برای تهیه مجله منزل می توانید به صورت حضوری از کیوسک های روزنامه فروشی سراسر کشور و برای خرید نسخه الکترونیک از وبسایت  taaghche.ir اقدام نمائید.

ضمنا برای اشتراک نسخه چاپی مجله منزل روی تصویر زیر کلیک کنید: